master tezim, 2004

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
FBE Mimarlık Anabilim Dalı Bina Araştırma ve Planlama Programında
Hazırlanan YÜKSEK LİSANS TEZİ

 TASARIM GİRDİSİ OLARAK ALGILAMA: LOBİ MEKANININ ALGILANMASINDA KULLANICI KÜLTÜRÜNÜN ETKİSİ

Mimar Emine KÖSEOĞLU
Tez Danışmanı : Doç. Dr. Deniz ERİNSEL ÖNDER (YTÜ)
Jüri Üyeleri: Doç. Dr. Sema Soygeniş
Doç. Dr. Meral Erdoğan


ÖZET

Turizm yapılarının tasarımında kullanıcıların kültürel farklılığının önemi yadsınamaz. Bu bağlamda, gerçekleştirilen çalışmada, genelde mekânın algılanması, özelde ise lobi mekânının algılanmasına etki eden faktörler irdelenmiş, kültür kavramı ile ilişki kurulmuştur.

Konuyla ilgili literatür ve internet taraması yapılmış, bir anket çalışması gerçekleştirilerek sonuçları sunulmuştur.

Birinci bölüm, giriş bölümüdür.

İkinci bölümde, insan-çevre-davranış-kültür ilişkileri tartışılmıştır. İnsanın çevresiyle kurduğu ilişkide gerçekleşen psikolojik süreçler ele alınmıştır. Çevresel biliş ve algılama konularının, insanın çevresini nasıl algıladığını, kurguladığını ve tanıdığını irdelediği; sosyal bir canlı olan insanın, diğer kişilerle olan ilişkilerini davranış düzenleme mekanizmaları sayesinde organize ettiği vurgulanmıştır.

Üçüncü bölümde, algılama ve mekânın algılanması incelenmiştir. İlk olarak, mekân kavramı, mekân bileşenleri ve kurulum şekilleri anlatıldıktan sonra algılamanın tanımı yapılmış, algılama süreci ve teorilerine değinilmiştir. Bu bölüm, mekâna etki eden nesnel özellikler yanında, kişinin iç ve dış ortamdan aldığı etkileri vurgulamaktadır. Son olarak da, mekânın algılanmasında, duyusal boyutlar -görme, işitme, dokunma, vb.- ele alınmıştır.

Dördüncü bölümde tartışılan lobi mekânının tasarım özelliklerinin algılanmasında kullanıcı kültürünün etkisi, bu tezin gerçekleştirilme amaçlarının başında gelmektedir. Bu konuyla bağlantılı olarak, turizm çevreleri ve mekânları ile kullanıcı arasındaki etkileşimin psikolojik yönleri tartışılmıştır.

Son bölümde, lobi mekânının algılanmasında kültürel yönle ilişkili olarak gerçekleştirilen anket çalışması sunulmaktadır. Anket çalışmasının sonuçlarına göre, mekânın algılanmasında kültürler arasında hem benzerlikler, hem de farklılıklar bulunmaktadır.

Anahtar kelimeler: Çevresel psikoloji, çevresel davranış, mekân, algılama, kültür, turizm, lobi mekânı.
ABSTRACT

Space perception has an important influence on designing of tourism spaces. In this context, space perception in general and culture as one of the factors affecting the perception of lobby spaces in specific are examined in this thesis.

Literatural resources and the resources on internet related to the subject are sought, a questionnaire and its results are presented.

The first part is the introduction part.

In the second part, the relation among people, environment, behaviour and culture is mentioned. People profit from some psychological processes to survive in environments, learn to understand, build and know their environments through environmental cognition and perception, and regulate their relations with others via behaviour-regulation mechanisms.

In the third part, perception and space perception are studied. First, the concept of space, spatial components are described. Next, perception is defined. Then, the process and theories of perception are explained. This part highlights the effects a person receives from interior and exterior world apart from the ones from the object.

The influence of users’ culture on perception of the features of lobby spaces examined in the fourth part is the aim of this thesis. Related to this, the psychological aspects of the interaction between tourism environments and users are the subjects of this part.

In the last part, the questionnaire relating to the cultural aspect of perception of lobby spaces is presented. According to the results, there are both differences and similarities between cultures in space perception.

Keywords: Environmental psychology, environmental behaviour, space, perception, culture, tourism, lobby space.


İÇİNDEKİLER

ÖZET
ABSTRACT
1. GİRİŞ
1.1 Konunun Önemi ve Gerekçesi
1.2 Araştırmanın Amacı ve Kapsamı
1.3 Araştırma Yöntemi
1.3.1 Sorunun Belirlenmesi
1.3.2 Amacın Belirlenmesi
1.3.3 Kaynak Ön Çalışmasının Yapılması
1.3.4 Araştırılması Gereken Soruların Belirlenmesi
1.3.5 Veri Toplama Aşaması
1.3.5.1 Literatür Çalışmaları
1.3.5.2 Anket Çalışması
1.3.6 Araştırma Bulgularının Değerlendirilmesi ve Sonuç
2. İNSAN-ÇEVRE-DAVRANIŞ İLİŞKİLERİ İLE KÜLTÜR BAĞLANTISI
2.1 Tanımlar ve Kavramlar
2.2 İnsan-Çevre İlişkileri
2.2.1 Çevresel Psikoloji
2.2.2 Çevre Bileşenleri
2.2.3 Çevresel Yönlenme ve Çevresel Boyutlar
2.2.4 Çevresel Gereksinimler
2.2.5 Çevresel Algılama ve Biliş
2.3 Davranışsal Süreçler
2.3.1 Mahremiyet
2.3.1.1 Tanımı ve Anlamı
2.3.1.2 Farklı Kültürlerde Mahremiyet Kavramı
2.3.2 Kişisel Mekan
2.3.3 Bölgesellik
2.3.3.1 Kamusal Bölgeler
2.3.3.2 Bölgesel Davranışın Fonksiyonları
2.3.4 Kimlik ve Mekanı Kişiselleştirme
3. ALGILAMA VE MEKANIN ALGILANMASI
3.1 Mekan
3.1.1 Mekanın Tanımı
3.1.2 Mekan Çeşitleri
3.1.3 Bileşenleri ve Kurulum Şekilleriyle Mimaride Mekan
3.2 Algılama
3.2.1 Algılamanın Tanımı
3.2.2 Algılama Süreci
3.2.3 Algılama Teorileri
3.3 Mekanın Algılanması
3.3.1 Algılamada Öznel Faktörler
3.3.2 Algılamada Nesnel Faktörler
3.3.2.1 Mekansal Bütünlük
3.3.3 Estetik Olgusu
3.3.3 Mekansal Algı Türleri
3.3.3.1 Boyutsal Algılama
3.3.3.2 İşitsel-Kokusal Algılama
3.3.3.3 Dokunsal Algılama
3.3.3.4 Görsel Algılama
3.3.3.5 Isısal Algılama
3.3.3.6 Hareket ve Zamanın Algılanması
4. TURİZMDE KÜLTÜREL DAVRANIŞ VE MEKANSAL ALGILAMA
4.1 Turizmde Mekanın Algılanması
4.1.1 Kullanıcının Özellikleri
4.1.2 Mekansal Özellikler
4.2 Turizmde Algılama ve Kültür İlişkisi
4.2.1 Kültür Kavramı
4.2.2 Turizmde Kültürlerarası Çalışmalar
4.3 Lobi Mekanının Algılanması
4.3.1 Kullanıcının Sahip Olduğu Kültürün Etkisi
4.3.2 Lobi Mekanının Tasarım Kriterleri
5. UYGULAMA ÇALIŞMASI
5.1 Çalışmanın Amaç ve Kapsamı
5.2 Uygulanan Yöntem ve Değerlendirmesi
5.3 Çalışmadan Elde Edilen Sonuçlar
6. SONUÇLAR VE ÖNERİLER
KAYNAKLAR
EKLER
Ek 1 Lobi Mekanının Algılanması ile İlgili Gerçekleştirilen Anket Çalışması